چرا باید به مدرسه بروم!؟
چرا باید به مدرسه بروم!؟
هنگامی که کودکان در سنین مدرسه از اطرافیان خود می پرسند مدرسه چه جور جایی است و یا این که چرا باید به مدرسه بروند، پاسخ هایی شبیه این ها دریافت می کنند:
«مدرسه جایی است که تو در آن خواندن و نوشتن یاد می گیری و دوست پیدا می کنی.» یا «مدرسه می روی که باسواد شوی و در آینده بتوانی شغل خوبی داشته باشی.»
مسئله این نیست که کودکان با این پاسخ ها قانع می شوند یا خیر، چون ما نمی توانیم بفهمیم قانع شدن آن ها چه کیفیتی دارد. آنچه مدنظر ماست این است که آیا ما برای خودمان پاسخی قانع کننده به پرسش های بالا داریم یا خیر.
نوشته حاضر می خواهد به شیوه فلسفی یعنی با تحلیل مفاهیم و استدلال های نهفته در یک نظریه آموزشی، این پرسش را که «مدرسه چه جور جایی است؟» تا حد امکان به اعماق ببرد. پرسش هایی بنیادین که مرحله به مرحله به صحنه آمده و با غور بیشتر به تعداد و اهمیت آن ها افزوده می شود. پرسش هایی که به شهادت تاریخ اندیشه، گاه بی پاسخ مانده و گاه عرصه جولان پاسخ های متفاوت و متناقض بوده اند. پرسش هایی که عمق، گستره و مختصات بینش فلسفی ما را رقم می زنند. گرچه به احتمال زیاد آنچه در این نوشته می آید به ما در دادن پاسخی بهتر به کودکان کمک نمی کند و یا در تصمیم ما برای فرستادن فرزندانمان به مدرسه تاثیری ندارد اما به بینش ما در باب نظام آموزشی حاکم عمق می دهد و کنجکاوی ما را بر می انگیزد تا بدانیم فرزندانمان تحت چه آموزش هایی قرار می گیرند و چرا. شاید زمانی هم بتوانیم از طریق مجراهای ارتباطی در امر اصلاح و ارتقای این نظام آموزشی نقش آفرینی نماییم.
بدون این که بخواهیم وارد مباحث مُفصل تاریخی در باب تغییر و تحولاتی که نهاد مدرسه از چند قرن پیش از میلاد تا امروز به خود دیده است شویم، برای آغاز پرسش گریِ خود برخی ویژگی های مدرسه را که هنوز نیز کم و بیش از مُقَوِماتِ آن به حساب می آید، در قالب تعریفی بر می شمریم:
مدرسه یکی از نهادهایی است که آموزش رسمی و عمومی را در محیطی ساختارمند و با برنامه آموزشی مُدون بر عهده داشته و با کمک معلمان، تحت نظارت یک نظام آموزشی، بر پایه ارزش ها و آرمان هایی که مورد تایید آن نظام است، به تعلیم دانش ها، ارزش ها و مهارت های گوناگون می پردازد. آموزش در مدرسه تا پایه ای خاص، بسته به سیاست های آموزشی کشورهای مختلف، اجباری است.
همین ابتدا پرسش هایی که روی آن ها تمرکز خواهیم کرد را به دو گروه تقسیم می نماییم:
الف: پرسش های مربوط به مبحث کلی تعلیم و تربیت که آموزش در مدرسه یکی از اَشکال آن است.
اگر سؤال به ظاهر کودکانه «چرا باید به مدرسه بروم؟» را پی بگیریم و با پاسخ هایی که خودمان به کودکان می دهیم قانع نشویم، وارد حوزه تامل در مفهوم، اهداف، روش ها و اهمیت تعلیم و تربیت می شویم. در این جا ما قصد تبیین و توجیه نظریه ای خاص را نداریم؛ بلکه تنها می خواهیم به عمق ساختار نظریات موجود راه برده و ببینیم چه پیش فرض هایی در دلِ هر نظریه وجود دارد. پس از رسیدن به عمق، گام بعدی می تواند پذیرش یک نظریه آموزشی یا انتقاد از بنیادها و روش های به کارگرفته شده در آن باشد.
تعلیم و تربیت به معنای پرورشِ توانایی ها، مهارت ها و ویژگی های شخصیتی و نیز آموزش باورها و ارزش ها در افراد است. فیلسوفانی مانند افلاطون، ارسطو و آگوستین از اولین متفکرانی بوده اند که در باب اهمیت و غایت تعلیم و تربیت در قالب نظریات اخلاقی و سیاسی خود سخن گفته اند. می توان گفت به همان اندازه که نظام های فلسفی متفاوتی وجود دارند، اندیشه های متفاوتی نیز در باب تعلیم و تربیت مطرح شده است و نمی توان دو فیلسوف یا متفکر مستقل را یافت که نظریه تربیتی مشابهی ارائه کرده باشند.
تمام نظریات تربیتی بر این امر که انسان موجودی تربیت پذیر و قابل تغییر بوده و فراتر از آن باید تربیت شود اتفاق نظر دارند و تربیت را به معنای تغییر به سوی بهتر شدن می دانند اما یکی هدف تربیت را رشد و شکوفایی فردی و خود مختاری می داند و دیگری هماهنگی با آموزه های طبیعت. فیلسوفی، ورزیدگی قوای عقلانی و به فرمان درآوردن تمایلات شهوانی و حیوانی را غایت آموزش می داند و نسخه متفکری دیگر رسیدن به سعادت از راه ملکه شدن فضایل عقلانی و اخلاقی در درون آدمی است. برخی نیز کسب رضای خداوند و مومن راستین بودن را غایت آموزش می شمارند که محتوای این غایت نیز بسته به تعالیم دین ها و آیین های گوناگون، متفاوت است.
اکنون پرسش این است که اندیشمندان این حوزه بر چه مبنایی امری همچون عقلانیت یا رسیدن به سعادت را غایت تربیت می دانند. آن ها در مقام توجیه نظرات خود در باب غایت تربیت باید به مسائل بنیادی تری بپردازند، از جمله:
– معیار خوبی و درستی عمل چیست؟
نویسنده: مینو لعل‌روشن
ادامه مطلب را در شماره پنج مدرسه بخوانید.
خرید از سایت: behravanmag.com
خرید حضوری: پیشخوان دکه ها و کیوسک های روزنامه فروشی و کتاب فروشی های نشر چشمه
برای دریافت مشاوره تحصیلی فرزتدانتان اینجا کلیک کنید.
