نگرش راجرز به شخصیت سالم
نگرش راجرز به شخصیت سالم
کارل راجرز در کنار آبراهام مولز، دو نام بزرگ روانشناسی انسان گرا هستند.
راجرز، روانشناس آمریکایی، یکی از نظریه پردازان معروف شخصیت و یکی از چهره های اصلی در رویکرد روانشناسی انسان گرایانه و اگزیستانسیالیستی در روانشناسی است.
راجرز به عنوان یکی از پدرهای تحقیقات روان درمانی شناخته می شود و به دلیل تحقیقات پیشرویی که انجام داده است، نشان مشارکت علمی برجسته از سوی انجمن روانشناسی آمریکا در سال ۱۹۵۶ به او تعلق گرفت. او موضعی پرسشگر و جرأت ورزانه به سوی قلمرو ناشناخته هم به عنوان یک فرد متخصص و هم عادی داشت.
رویکرد فرد محور به عنوان رویکرد منحصر به فرد او در شناخت شخصیت و روابط انسانی، کاربردهای بسیاری در حوزه های مختلف از جمله مشاوره و روان درمانی گروهی مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۹۷۲ راجرز به دلیل کارهای حرفه ای اش، از سوی انجمن روانشناسی آمریکا به عنوان شایسته ترین فرد برای دریافت نشان مشارکت حرفه ای برجسته انتخاب شد. او پیش از مرگش در سال ۱۹۸۷ به پاس فعالیت هایش در زمینه درگیری های داخلی آفریقای جنوبی و ایرلند شمالی نامزد دریافت جایزه صلح نوبل شد. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن بیستم٬ دانش روانشناسی بیشتر درگیر مفهوم بیماری های روانی بود.
راجرز در سفر خود به آن سوی جهان بخش مهم و تازه ای از درون خویش را کشف کرد. در برابر مردمی با زمینه فکری و فرهنگی متفاوت قرار گرفت. مردمی که عقایدشان به اندازه ظاهر و زبانشان رای او بیگانه می نمود. هنگام گفتگو با سایر شرکت کنندگان، تحت تأثیر عقاید آن ها قرار می گرفت. پایه و اساس معتقدات دینی بنیاد گرانه اش سست و متزلزل می شد. چنانچه سرانجام دست از این معتقدات شست. حاصل تجربه های راجرز از این سفر، گسستن از علائق دینی و فکری پدر و مادرش، و پی بردن به این نکته بود که: «می توانم افکار و نتیجه گیری های خود را داشته باشم و موضعی را برگزینم که بدان معتقدم». اعتقاد و اعتماد به تجربه های خود شخص، زیربنای نگرش راجرز به شخصیت آدمی شد.
برخلاف آلپورت که داده هایش تنها از بررسی افراد بالغ سالم آمده بود، راجرز با کسانی که دچار اختلال روانی بودند و برای دگرگونی شخصیت خویش مدد می جستند به کار پرداخت. راجرز برای مداوای این بیماران روش درمانی خاصی ابداع کرد که مسئولیت عمده دگرگونی شخصیت را به جای آن که متوجه درمانگر کند، بر عهده بیمار می نهد. بدین ترتیب، از اصلاح روش درمانی مراجع محوری پیداست که فرض بر این است کسی که دچار اختلال روانی شده، از توانایی و هوشیاری معینی برخوردار است. این فرض نمایان گر نگرش راجرز به طبیعت انسان است. اگر انسان مسئول بهبود شخصیت خویش است و توانایی این کار را دارد، پس باید موجودی آگاه و معقول باشد. به اعتقاد راجرز، ادراک آگاهانه از خویشتن و دنیای پیرامون است که شخص را هدایت می کند، نه نیرو‌های نا آگاهی که در اختیار و به فرمان او نیست.
هر نوع رفتاری که نرمال نبود یک بیماری تلقی می شد. دانش روان درمانی تقریبا همه را نیازمند درمان می دانست و حتی انسان سالم و هنجار و نرمال هم، وجودی بود که ناهنجاری ها و زخم ها و عقده ها و اضطراب های ناخود آگاه در کمینش بودند تا سلامت و شادمانی و زندگی طبیعی اش را راهزنی کنند.
راجرز در نظام شخصیت به یک انگیزش یا «یک نیاز اساسی» که همان صیانت، فعلیت و اعتلای تمامی جنبه های شخصیت می باشد، ارزش قائل بود. به باور او این گرایش فطری است. راجرز معتقد بود هیچ یک از جنبه های رشد و تکامل آدمی، مستقل از گرایش فعلیت بخشیدن عمل نمی کند. در سطوح پایین تر، گرایش فعلیت بخشیدن، مسئول نیازهای اساسی فیزیولوژیک به آب و غذا و هوا است. به هر صورت، فعلیت بخشیدن بیش از صیانت ارگانیسم است. همچنین عامل تسهیل و اعتلای بلوغ و پختگی و کمال است. سرسختی و تنازعی که با فعلیت بخشیدن همراه است، از تنش نمی کاهد، بلکه به آن می افزاید. پس هدف زندگی تنها حفظ توازن و تعادل یا آسودگی و سکون و آسایش فراوان نیست. راجرز در این سطح، میان انسان سالم و ناسالم تمایز نمی گذارد. به باور او با رشد فرد، پرورش خود آغاز می شود.
راجرز برای مداوای بیماران روش درمانی خاصی ابداع کرد که مسئولیت عمده دگرگونی شخصیت را به جای آن که متوجه درمانگر کند بر عهده بیمار می نهد.
به اعتقاد راجرز٬ ادراک آگاهانه از خویشتن و دنیای پیرامون است که شخص را هدایت می کند نه نیرو‌های نا آگاهی که در اختیار و به فرمان او نیست. معیار نهایی انسان ٬ تجربه هوشیار و آگاهانه اوست. راجرز در نظام شخصیت به یک انگیزش یا یک نیاز اساسی که همان صیانت، فعلیت و اعتلای تمامی جنبه های شخصیت است قائل است، این گرایش فطری است.
کسانی که به تحقق خود می پردازند، به راستی خودشان هستند. خود را پشت نقاب ها و صورتک ها پنهان نمی سازد و به آنچه نیستند، تظاهر نمی کنند یا در برابر بخشی از‌خود سپر نمی گیرند. پیرو تجویزهای رفتاری نمی شوند، هر لحظه به رنگی در نمی آیند و در اوضاع و شرایط مختلف شخصیت های متفاوت از خود نشان نمی دهند. از توقعات و ممنوعیت های تحمیلی جامعه یا پدر و مادر خویش آزادند، و این قاعده برای آن ها کوچک است و این مراحل را پشت سر گذاشته اند. به عقیده راجرز، کسانی که به تحقق خود می پردازند، با آداب و اصولی که دیگران وضع کرده اند زندگی نمی کنند. خود، مالک شخصیت خود هستند و مستقل از هنجارهای تجویز شده دیگران عمل می کنند. بی گمان اینان آشکارا پرخاشگر و سرکش یا عمداً قرارداد شکن نیستند تا قواعد جامعه و معیار‌های پدران و مادرانشان را زیر پا بگذارند. می دانند که می توانند به عنوان فرد در چهارچوب وسیع مقررات و خط مشی های جامعه به عملکردشان بپردازند.
کارل راجرز معتقد بود که روانشناسی سنتی یک چارچوب خشک و صلب و محدود برای سلامت تعریف کرده و به سادگی همه را بیرون از آن در نظر می گیرد در حالی که انسان ها می توانند بسیار متفاوت زندگی کنند و همه هم با وجود تفاوت ها سالم در نظر گرفته شوند.
از نظر راجرز شخصیت سالم روند است نه حالت بودن، مسیر است، نه مقصد. تحقق خود پیش می رود، هیچ گاه پایان نمی پذیرد و وضعیتی ایستا ندارد. این هدف رو به آینده فرد را پیش می راند و همه جنبه های خود را دگرگون می سازد و می پروراند. با رشد فرد پرورش خود آغاز می شود. آنگاه که بدن و اندام ها شکل خاص خود را یافت و کامل شد، رشد و کمال متوجه شخصیت می شود. تحقق خود روند خود شدن و پرورش ویژگی ها و استعداد های یکتای فرد است. به اعتقاد راجرز، در بشر میلی ذاتی برای آفرینندگی هست و مهم ترین آفریده هر انسان، خود اوست.
راجرز کسی را که به تحقق خود می پردازد چون آدمی شادمان و خرسند، یا حتی کسی که بیشتر مواقع خشنود و خوشبخت است توصیف نمی کند. به عقیده راجرز کسانی که به تحقق خود می پردازند با آداب و اصولی که دیگران وضع کرده اند زندگی نمی کنند. جهتی که بر می گزینند و رفتاری که از خود نشان می دهند تنها توسط خودشان تعیین شده است. خودشان مالک شخصیت خود هستند و مستقل از هنجارهای تجویز شده دیگران عمل می کنند. تحقق خود پیش می رود، هیچ گاه پایان نمی پذیرد و وضعیتی ایستا ندارد. این هدف رو به آینده فرد را پیش می راند و همه جنبه های خود را دگرگون می سازد و می پروراند.
جهت خرید مجله های روانشناسی بهروان اینجا کلیک کنید.
