زیباییِ آمریکایی

اولین مضمونی که با شنیدن و دیدن نام این فیلم به ذهنتان می رسد چیست؟ «زیبایی». آری احتمال قریب به یقین مفهوم زیبایی در ذهنتان تداعی شده و حدس خواهید زد که در آن به چیستیِ زیبایی و مصادیق و مثال های آن پرداخته می شود، که البته حدستان درست است؛ اما این نوشتار راجع به شادی است و قرار است شادی را در فیلم نام برده، کنکاش و بررسی کند.

• فیلم زیبای آمریکایی

زیبایی آمریکایی محصول سال 1999 و ساخته «سَم مِندِس»، از جمله فیلم های محبوب تاریخ سینما محسوب شده و با نظر طرفداران در میان 250 فیلم برتر IMDB قرار دارد. ژانر آن درام و عاشقانه است. فیلم چند روز قبل از مرگ شخصیت اصلی، «لِستِر بِرنهام» تا زمان مرگ او رخ داده و داستان او را روایت می کند، که البته راوی این روایت نیز خود لستر است. لستر شغلی شرافتمندانه و خانواده ای محترم دارد (حداقل اینطور به نظر می رسد) که رفته رفته این شخصیت و خانواده اش با چالش هایی رو به رو می شوند که طی آن ها این ظاهر خوب نیز رنگ باخته و جای خود را به حقیقت تلخ زندگی شان می دهد. آن موقع است که نوبت به شخصیت های داستان می رسد تا هر کدام با بازی درست و مطلوب بازیگرهایشان، نقش خود را در این چالش ها ایفا کنند.

• کام شادی

لستر و خانواده اش زندگی بسیار شادی ندارند. لستر در شرف از دست دادن شغلش است؛ همسرش «کارولین» دائم او و زندگی شان را کنترل می کند و تصمیمات مهم را به تنهایی اتخاذ می کند و تک فرزندشان، «جین» در بحران نوجوانی به سر می برد و از هر دوی آن ها متنفر است. آری لستر و خانواده اش زندگی بسیار شادی ندارند یا بهتر است بگویم زندگی آن ها همراه با شادکامی نیست! چرا که دقایقی هست که آن ها احساس شادی می کنند اما این شادی ها لحظه ای هستند و دیری نمی پایند و در نهایت به شادکامی (احساس شادی پایدار) تبدیل نمی شوند.

آن ها شادکام نیستند، درست؛ اما همواره در جست و جوی آن هستند. خود می ‎دانند این احساس انزجار به علت فقدان چیزی در زندگی شان است اما نمی دانند چه، اما (آری، امّای چندم است) به دنبالش هستند، شاید بی آن که خود بدانند. و در این لحظه «زیباییِ» آمریکایی پا روی پا انداخته و در گوشه ای به تماشا نشسته.

همینجا رشته کلام من را رها کنید و رشته ای جدید را دست بگیرید، رشته ای کوتاه (در حد یک پاراگراف)؛ بیایید به سراغ نام فیلم برویم. پیش تر برای ترجمه نام فیلم در کشاکش بودم که American beauty را «زیبای آمریکایی» ترجمه کنم یا «زیباییِ آمریکایی» که در نهایت هم دومی مناسب تر آمد چرا که زیبای آمریکایی ذهن را سمت یک معشوقه زیبای آمریکایی می برد همانطور که از پوستر فیلم و سی دقیقه آغازین فیلم بر می آید اما هر چه فیلم بیشتر جلو می رود، پی می بریم که مقصود از زیبایی، چیز یا بهتر است بگوییم چیزهایی دیگری است.

• پلاستیک به پرواز در آمده

خب رشته کلام قبلی را از سر بگیریم. آنجا بودیم که «زیباییِ» آمریکایی پا روی پا انداخته و در گوشه ای به تماشای خانواده برنهام نشسته، در همان لحظه است که «ریکی فیتز» را فرا خوانده و به عنوان قاصدی از جانب خودش به سوی آن ها روانه اش می کند، واسطه ای که زیبایی آمریکایی را به «برنهام ها» نشان دهد. بعد از ملاقات با ریکیِ مصمم است که داستان کمی جان می گیرد، همچنین شخصیت ها. آن جاست که لستر «زیبایی» زندگی در لحظه را لمس می کند با اختصاص زمان و احترام بیشتر به خودش (چگونه اش را در فیلم ببینید) و شادی پایدار را احساس می کند (شادکامی)؛ و جین هم «زیبایی» رقص پر تکانش پلاستیک با باد را در قاب فیلم های ریکی می بیند و گویی برای لحظه ای در زندگی عجله نمی کند و شادی پایدار را احساس می کند. البته در رابطه با لستر، تنها ریکی را نمی توان دلیل شادکامی وی دانست. لستر در اواسط فیلم چیزی را می خواست (که این را هم در فیلم ببینید) که خود را لایق رسیدن به آن نمی دانست و همین هم انگیزه مضاعفی بود که اول تلاش کند به خودش برسد و بعد به خواسته اش.

با این اوصاف شاید دلیل رسیدن به شادکامی، رسیدن به زیبایی است و شاید تعبیر زیباییِ آمریکایی که خالقان فیلم در تلاشند نشان دهند همین ها باشد؛ زندگی در لحظه و پلاستیک به پرواز در آمده در آسمان. بله این چیزها در همه جای دنیا پیدا می شوند (همانطور که الآن دارید زیر لب می گویید) اما الآن در یک قاب آمریکایی به تصویر کشیده شدند و تبدیل شده اند به «زیبایی آمریکایی». و در مقام کلام پایانی، شاید زیبایی در همین شاید ها و ابهام ها باشد و نیازی نباشد راه دوری برویم.

در شماره «شادی» بهروان، بیشتر درباره شادی و مصداق های آن مطالعه کنید.

جهت دریافت شماره شادی بهروان اینجا کلیک کنید.

نویسنده: علی دانشی