نگاهِ اول: اخمِ مدرن، لبخند پُست‌مُدِرن
پاره‌ای از بخش دهم /الف/ ادبیات از منظر روان‌شناختی
نویسنده: سیدمحمد هادی موسوی
اگر بپذیریم که پارادایم‌های فکری بشر در طول تاریخ، نمایان‌گر و مشخص کنندۀ رابطۀ بشر با محیط اطراف و طبیعت است، شاید بتوان گفت انسانِ مدرن، خسته و رَنجور از رذالت‌ها و ناهنجارهای همواره با اخم به جهان می‌نگرد و انسان پُست‌مدرن بی‌خیالِ مصائب پیرامونی، به ناخوشی‌ها لبخند می‌زند. مدرنیته تلخ و پُست مدرنیته، طنز است.
بی‌شک این‌رویه برخوردِ تمام اَبناء بشر با محیط و پارادایمِ پیرامونی آن نیست اما انسانِ مدرن اغلب در مواجهه با مفاهیم ذهنی، غالبا در تقابل و جَهد است و انسانِ پُست‌مدرن در یک خلسه و بی خیالیِ نسبی، همه چیز را الگو زدایی کرده و با مفاهیمِ عینی سروکار دارد. انسانِ مدرن در اندرونِ آشفته و غیرقابلِ پیش‌بینی خود، شناور است. گاه به یَمین می‌رود و گاه به یَسار. این تلاطم‌ها، او را درگیر گره‌های ذهنی می‌کند و آشفتگی روح و اخم به پیرامون را برایش به ارمغان می‌آورد. نگاهِ انسانِ مدرن به درون است و عدم قرابت، محیط پیرامون برای او، استرس به همراه دارد و تشویش.
اما انسان پُست‌مدرن روی تپۀ عدمِ قطعیت، بالاتر از هر تلاطمی ایستاده و دنیای کاریکاتوری و تمرکززدایی شده خودش را می‌سازد. او اجازه دارد فارغ از هر سنت و قاعده‌ای برای خود، جهان مطلوبش را بسازد. در این دنیایِ بازسازی‌شده، همه چیز کاریکاتوری است. هیچ چیز از قبل پیش‌بینی نشده و در آن بر اساس سلیقه او ساخته می‌شود. این دنیای نامتوازن به او حس فرح می‌دهد. او که تا به حال با شابلون‌ها و ساختارها سروکله می‌زده حال این امتیاز را دارد که ساختار شکنی کند، از نو بسازد و تغییر ایجاد کند.
انسان پُست‌مدرن در چارچوب و قاعده نمی‌گنجد و چه‌چیز جذاب‌تر از این؟ برای او هیچ امر مَحتوم و هیچ قانونِ مشخصی تعیین نشده است. از هم آوردی پدیده‌ها با نقیص‌شان ابایی ندارد و جهانی را خلق می‌کند که یکپارچه ناهماهنگی است. برای انسان پست مدرن تکرار و ملالت معنایی ندارد. هیچ بحران و مشکلی سد راه او نیست. او در مواجهه با پیرامون خود هجو و هزل را بجای نقد و شکایت بر می‌گزیند.
انسان پُست‌مدرن “قرار” ندارد، همواره در حال جابجایی و “فرار” است. او برای ساخت محیط پیرامون معطل هیچ ماده و شرایطی نمی ماند. ای‌بسا بجای آجر از نخود استفاده کند چون دم دستش است. طرح و نقشه‌ای برای ساخت و تولید ندارد، به دم‌دستی‌ترین و جذاب‌ترین روش مد نظرش کار را پیش می‌برد و این‌چنین فضای انسان پُست‌مدرن ساخته می‌شود. تمام این شرایط یک موقعیت “طنز” و “شادی” را فراهم می‌آورد.
ادامه مطلب را در بهروان شماره سوم (شادی) بخوانید.
خرید از سایت: behravanmag.com
نسخه الکترونیکی: jaaardotcom
خرید حضوری: پیشخوان دکه‌ها و کیوسک‌های روزنامه‌فروشی و کتاب‌فروشی‌های نشرِ چشمه
